lunedì 22 dicembre 2008

Aici, su sardu est sceti dialetu italianu

de Lissandru Camboni

Su traballu de Sarvadore Serra meressit apretzu, ma, mescamenti ca no seu unu linguista de professioni ma sceti un'amantiosu de sa chistioni de sa lingua sarda, emu a bolli intendi unu parri asuba de sa chistioni chi immoi bandu a ddi spricai.
A ligi sa bortura de sa lei linguistica cadelana fata de Sarvadore Serra, m'at lassau unu pagu sconnortau, su propiu che m'aiat fatu a biri s'Annuariu de su Contribuente, bèssiu pagu tempus a oi.
Chi est custa sa carrera chi at a pigai su Sardu, at a diventai diaderus in pagu tempus unu dialetu de s'Italianu. Custa est sa impressioni e sa timòria mia.
Non creu ca non siat possibili a agatai paràulas tecnicas (giuridicas, sientificas e aici sighendi) a intru de totu is bariedadis de sa lingua Sarda. In sa bortura de Serra e in s'Annuariu, unu muntoni de fueddus funti carcus de is fueddus italianus, avatu ddu ant unus cantus esemprus leaus de su documentu de Serra, cun a su costau is fueddus chi giai esistint in su Sardu (ditz. de Rubattu):

cuntenutu (no esistit in sardu): cunténnidu, càbidu, retentu, rentesu
esprimere: espressare
inserimentu (no esistit in sardu): ficchidura, cravadura, tzaccadura, inserta (L) insertamentu (C)
usu: impreu, impittu, umperamentu, empleu
santzione (no esistit in sardu): pena, machìssia, smenda

Po no chistionai de totu is atrus terminus chi acabant cun -tzione, unu sufissu pagu sardu diaderus.

Emu a podi sìghiri po pàginas e pàginas cun esemprus fintzas prus de importu.
Poita seus aici "tzeracus" de sa lingua italiana? Ita est, una farta de atrevimentu?
In sa matessi arrexionada iat a intrai sa chistioni de sa toponomastica in Nùgoro ("bia" intamis de "carrera" e gai nendi).
Ita ndi pensat fustei?
In custa email apu impitau (e sigu a impreai) fueddus chi in sa bariedadi mia non ddoi ant, ca mi praxit meda a podi agatai in sa fueddada de atrus tretus de sa Sardinia sinonimus o paràulas chi no agatu luegu in sa mia.

Lissandru istimadu, giai chi pedides unu pàrrere, millu. Su traballu de Sarbadore, comente narades bois, meressit apretzu, gasi etotu che a s'Annuàriu de su contribuente chi a bois non bos aggradat, ca e s'unu e s'àteru li dat a su sardu una dinnidade internatzionale. Sas paràulas chi a bois non bos aggradant non sunt italianas, si no internatzionales. "Contenutu" (in su sentidu chi tenet de carchi cosa chi nde cabet àteras) est contenu in frantzesu, content in ingresu, contenido in ispannolu, conteúdo in portughesu, e gasi e gasi. Custu non cheret nàrrere chi Sarvadore apat iscritu unu Evanzelu: si b'at propostas mègius, andat bene meda. Bastante chi su limbàgiu siat artu, comente si deghet a una lege. Sa mannesa de una limba no est cantu diferente est dae àteras limbas, ma cantu resessit a espressare mantenende s'istrutura sua. O no?[zfp]

1 commento:

Axel ha detto...

Stimau Zuanne Frantziscu,

s'esempru de sa paràula "cuntenutu" est forsis su prus malafortunau: in cada lingua, impreant su particìpiu passau de su verbu "cuntenni/cuntènnere" (in sa lingua insoru) che nòmini "in su sentidu chi tenet de carchi cosa chi nde cabet àteras". Duncas in sardu iat a depi essi "su cuntènnidu", chi tenit sa matessi arrèxini latina de is verbus citaus de fostei. Sa pregunta mia iat a essi poita nosu depeus pigai su participiu de un'atra lingua: su chi teneus nosu no est bastanti "artu"?
Craru est chi s'arrexonu miu no est a pitzus de unu fueddu sceti, si no chi est generali. Is cadelanus no si faint problemas a impitai fueddus meda diferentis de is chi impreant in atrus paisus. ("rete" in italianu, "red" in ispannolu, xarxa po issus! E ddu usant in s'universidadi etotu). Pompeu Fabra, su "fraigadori" de su Cadelanu de oi, po ddu "fraigai", at pigau is fueddus prus dissimbilantis de su Castillanu, mancai fiant bocabulus "de bidda", chentz''e bregungia peruna.

Unu saludu
Lissandru Camboni