mercoledì 1 ottobre 2008

S'istandard o est unu o no est istandard

de Cristiano Becciu

Pro me est un’ispantu a bìdere respostas in italianu in unu blog in ue si faeddat de sardu in sardu. Mi diat agradare chi Andria Lai mi torret imposta in sardu.
Sos assiomas mios, sas beridades chi non si podent controire, a cantu narat Lai, sunt tres.
1) Est pretzisu a tènnere un’istandard. Custu est cumbinadu in belle totu Europa, ca sas minorias linguìsticas prus nòdidas ant semper tentu sa punna de unu istandard, pro fàghere a manera chi sas limbas issoro esserent rapresentadas in sas seas prus adeguadas, e poderent faeddare de totu. Sa limba sarda in sa pùblica amministratzione sighit custa caminera giai imbucada. No l’at cherta Becciu, ma -pro su chi pertocat a sa legislatzione- la proponet sa Lege regionale nùmeru 26 de su 1997 (Titolo V: USO DELLA LINGUA SARDA NELLA PUBBLICA AMMINISTRAZIONE) e sa Lege istatale nùmeru 482 de su 1999 (“è consentito, negli uffici delle amministrazioni pubbliche, l'uso orale e scritto della lingua ammessa a tutela”). Firmadas dae su Presidente de sa Regione e de sa Repùblica. A tènnere un’istandard no est a istòrchere s’italianu, ma a impreare su sardu fintzas in setores tècnicos, pro chi non siat petzi limba de sos afetos, de sos sentidos, de sa poesia, de su cuile. Prus a prestu, chie respondet in italianu a unu chi chistionat cun isse in sardu e de sardu, mi paret chi l’ istorcat de prus isse, sa limba.
2) S’istandard depet èssere unu ebbia. S’arrejonu non cheret fatu solu pro su chi pertocat s’iscièntzia. Emmo, so cun Andria Lai: sa chistione est polìtica. Ma sas limbas chi sunt malàidas, a tretu de mòrrere, si curant cun sa polìtica linguìstica non cun sa poesia e sos contos de foghile e nemmancu cumpidende, a chie nde contat de prus, sas variedades faeddadas. Si sa limba depet èssere sìmbulu de unione, ètnicu, identitàriu, natzionale, nessi in sa sea amministrativa prus arta depet èssere una ebbia. Ca cale si siat bidda podet rapresentare, cun sa variedade sua, sa limba sarda. Ma un’istandard depet èssere, subralocale, subramunitzipale e identitàriu a su matessi tempus. Semper chi esistant a beru custas duos mollos de iscritura, ma a podent bàlere pro totus? Si in un’ufìtziu amministrativu tzentrale si s’ismalàidat unu funtzionàriu de Taranto, su collega de Bressanone, chi ddu remplasat, iscriet sa determinatzione in Italianu etotu. E puru si andamus a contare sas variedades de s’italianu faeddadu, gesummaria, nos dat puntos! S’istandard est un’aina, un’istrumentu pro s’amministratzione, una norma iscrita de referèntzia e rapresentàntzia. In sas biddas sigant a iscrìere comente cherent: no est un’impèigu s’iscritura de sas àteras variedades, pro chie lu chèrgiat fàghere. Ma duos, deghe, chentu, treghentos setanta istandard partzint, no aunint e est impossìbile, a manera econòmica e de pratichesa, a los fàghere devenire totus istandard. Sa bandera, s’istendardu, est petzi unu in sa Regione. Ma non remplasat sos gonfalones locales, antis, est semper a costadu!
3) Logudoresu e campidanesu. E sighimus: nugoresu, baroniesu, ogiastrinu, barbaritzinu, arboresu, sulcitanu, casteddaju. A ogni linguista currispondet una partzidura diferente de sas variedades de sardu. Narat cun contu Lai: tocat a no amesturare polìtica e iscièntzia, in custu casu. E sigo deo: e tocat de non pigare sa limba pro dialetu, ca est cussa sa faddina prus manna in una minoria linguìstica de amparare e valorizare. E mirade chi non so mancu ponende in contu su de iscrìere (e faeddare) italianu cando si podet e si dèpet iscrìere in sardu. Ca gasi paret chi s’alternativa a su sardu istandard siat s’italianu istandard!

Devimus tènnere de contu chi non totu sos chi connoschent o faveddant su sardu sunt a gradu de l'iscrìvere.(gfp)

Nessun commento: